Mô hình văn phòng HĐND cấp tỉnh: Xem xét tính hợp pháp, khả thi của Nghị định 48

Vẫn cứ hẹp hòi, o ép

- Theo các quy định mới, đặc biệt là Luật Tổ chức chính quyền địa phương, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND, nhất là HĐND cấp tỉnh được tăng lên rất nhiều; đồng nghĩa với vai trò, nhiệm vụ của cơ quan tham mưu, giúp việc cũng cần được tăng cường. Tuy nhiên, theo Nghị định 48/2016/NĐ-CP, bộ phận tham mưu, giúp việc lại bị rút xuống. Ông nghĩ sao về nghịch lý này?

- Nghị định 48/2016/NĐ-CP của Chính phủ ban hành không phù hợp với thực tế, tôi cho rằng có nguyên nhân sâu xa từ nhận thức về thiết chế HĐND. Tư tưởng của Hồ Chí Minh về chính quyền địa phương, bao gồm HĐND trong Hiến pháp năm 1946 là rất rõ ràng. Tuy nhiên, do hoàn cảnh chiến tranh, một thời gian dài, HĐND không phát huy được vai trò của mình. Năm 1989, QH sửa Luật Tổ chức HĐND và UBND, trong đó quy định Thường trực HĐND là dấu mốc quan trọng đánh dấu sự phát triển của HĐND đang dần đi vào thực chất. Từ đó cho đến nay, HĐND đã có những bước tiến quan trọng. Song, do nhận thức về HĐND chưa đầy đủ, người ta vẫn cứ hẹp hòi, vẫn cứ o ép, vẫn cứ khó khăn đối với HĐND. Cho nên, có lúc đã đưa ra chủ trương thí điểm bỏ HĐND cấp này cấp kia. Đến Hiến pháp năm 2013 hoàn toàn khẳng định phải có HĐND ở ba cấp. Cuộc đấu tranh tư tưởng, đấu tranh nhận thức về HĐND rất phức tạp, dằng dai.

“Số phận” của HĐND thăng trầm như vậy, dễ hiểu vì sao mà bộ phận tham mưu, phục vụ cho HĐND cũng “ba chìm bảy nổi”. Trước đây, không có bộ phận văn phòng HĐND riêng mà do Văn phòng Ủy ban hành chính (UBND) đảm nhiệm. Rồi có lúc, bộ phận tham mưu, giúp việc này lại nằm trong Văn phòng đoàn ĐBQH và HĐND. Nay, theo Luật Tổ chức Chính quyền địa phương, Văn phòng HĐND được tách ra, độc lập. Theo như quy định hiện hành, UBTVQH hướng dẫn và giám sát các hoạt động của HĐND; còn Chính phủ thì kiểm tra, tạo điều kiện cho HĐND hoạt động. Do đó, khi xây dựng một Nghị định về văn phòng HĐND cần có sự thảo luận, góp ý, xây dựng của cả UBTVQH và Chính phủ. Tuy nhiên, chất lượng của Nghị định chưa đạt, phải chăng, việc trình Chính phủ Dự thảo Nghị định là Bộ Nội vụ mà do một đồng chí Thứ trưởng chủ trì, và có thể vị này không có kinh nghiệm và kiến thức về tổ chức và vận hành của thiết chế HĐND. Hơn nữa, Nghị định có liên quan đến cơ quan dân cử nhưng lại chưa có sự tham gia của cơ quan dân cử Trung ương, ở đây là UBTVQH vào quá trình xây dựng Nghị định này nên có tình trạng trên là điều dễ hiểu.

Mục tiêu lớn nhất của việc lập Văn phòng HĐND độc lập là nhằm nâng cao năng lực, chất lượng và sự chuyên nghiệp của bộ máy tham mưu, phục vụ HĐND, từ đó nâng cao vai trò, sức mạnh của cơ quan dân cử địa phương. Tôi cho rằng, nếu “co” bộ phận tham mưu, giúp việc lại như Nghị định 48 thì rất khó thực hiện được mục tiêu này.

Nhiệm vụ, trách nhiệm của HĐND nặng nề hơn, đòi hỏi phải nâng tầm năng lực, trình độ mọi mặt của bộ phận tham mưu, giúp việc

Ảnh: Khánh Duy

Không để bất cập kéo dài

- Điều đáng nói là, quá trình lấy ý kiến Dự thảo Nghị định này, cơ quan chủ trì soạn thảo đã tiếp thu ý kiến của đại diện HĐND các tỉnh về việc phải quy định các phòng chuyên môn thuộc Văn phòng HĐND nhưng đến khi Nghị định ban hành lại khác hoàn toàn. Ông bình luận như thế nào về việc trước sau bất nhất như thế này?

- Như tôi đã nói, về cách xây dựng Nghị định này, tuy là Nghị định của Chính phủ, nhưng vì quy định cho cơ quan dân cử, cho nên cần phải có sự nhất trí của UBTVQH. Do đó, cần bổ sung căn cứ ban hành Nghị định: Sau khi thống nhất với UBTVQH. Khi Chính phủ xây dựng Nghị định này, phải có ý kiến bằng văn bản của UBTVQH. Đây là điều chưa làm được. Điều đáng tiếc này dẫn đến hậu quả là Nghị định không chuẩn. Rõ ràng, Nghị định này về mặt quy trình, thủ tục có vấn đề chưa ổn. Hệ quả tất yếu, Nghị định sau khi ban hành, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn cuộc sống; chưa đáp ứng được mục tiêu nâng cao chất lượng, hiệu quả tham mưu, phục vụ HĐND cấp tỉnh.

Về trường hợp cơ quan soạn thảo Nghị định hứa tiếp thu nhưng rồi lại không tiếp thu, nếu đúng như vậy, phải xem xét lại, cần thiết xử lý nghiêm. Tham vấn, lấy ý kiến đối tượng chịu ảnh hưởng khi xây dựng chính sách là việc hết sức quan trọng. Không tôn trọng việc lấy ý kiến của cơ quan có trách nhiệm, đối tượng trực tiếp chịu sự điều chỉnh của chính sách, để bổ sung những nội dung hợp lý; đồng thời trao đổi, thảo luận các vấn đề có quan điểm khác nhau, đi đến đồng thuận chung là không ổn chút nào. Cần phải thay đổi cách làm cho đúng nguyên tắc. Ở đây, có vấn đề nhận thức của lãnh đạo và bộ phận soạn thảo Nghị định, có vấn đề không tôn trọng quy trình xây dựng văn bản QPPL. Mặt khác, nó cũng là vấn đề thuộc về đạo đức của công chức cán bộ, đã hứa mà lại thất hứa như vậy, liệu có thể là những cán bộ tốt, lãnh đạo tốt được hay không?

- Không tiếp thu những ý kiến tâm huyết của người trong cuộc, Nghị định 48 ngay từ khi mới ban hành đã không phù hợp với thực tế và các quy định của Hiến pháp, pháp luật về tăng cường tổ chức, hoạt động của cơ quan dân cử địa phương. Một văn bản như vậy, theo ông có nên nghiêm túc xem xét lại không? Và để cơ quan soạn thảo không còn “phớt lờ” ý kiến của người trong cuộc, QH cần có tiếng nói như thế nào, thưa ông?

- Tôi hoan nghênh Báo Đại biểu Nhân dân đã sớm có những loạt bài về sự bất cập của quá trình soạn thảo cũng như nội dung của Nghị định 48. Cùng với báo chí, HĐND cấp tỉnh, qua thực tiễn hoạt động, phải có ý kiến đánh giá và có kiến nghị với Chính phủ, kiến nghị với UBTVQH xung quanh vấn đề này. Khi đó, có căn cứ để Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo xem xét lại Nghị định này. UBTVQH khi nhận được các ý kiến của HĐND các tỉnh, thành cũng cần nghiêm túc xem xét, nếu phát hiện có sơ suất thì yêu cầu chỉnh sửa, hoàn thiện ngay để Văn phòng tham mưu, giúp việc HĐND làm tròn chức trách, không câu nệ là mới ban hành. Ngoài ra, Ban Công tác đại biểu và Ủy ban Pháp luật cũng cần phải thể hiện vai trò của mình trong việc xem xét tính hợp hiến, hợp pháp và hợp lý của Nghị định này.

Theo tôi, phải xem xét toàn diện tính hợp pháp, hợp lý và tính khả thi của Nghị định 48 ngay. Nếu chưa đúng thì phải kịp thời sửa đổi, hoàn thiện, còn nếu đúng rồi thì phải triển khai thực hiện cho nghiêm túc. Cùng với sửa đổi, cũng cần xem xét nguyên nhân sai sót đến từ đâu; do nhận thức, do không thực hiện theo đúng quy trình hay do động cơ nào khác? Cuộc sống thay đổi từng ngày, từng giờ, mọi sai sót, bất cập để kéo dài đều bất lợi cho quá trình phát triển đất nước.

- Xin cảm ơn ông!