Những giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp xã

Điều 32 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 quy định cơ cấu tổ chức của HĐND xã có: Thường trực HĐND (gồm Chủ tịch HĐND, 01 Phó Chủ tịch HĐND), hai ban của HĐND (Ban Pháp chế, Ban Kinh tế - Xã hội HĐND). Đối với chức danh Chủ tịch HĐND, Trưởng 2 hai ban của HĐND xã đều hoạt động kiêm nhiệm. Thời gian qua, nhìn chung hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp xã có nhiều chuyển biến tích cực, đã từng bước có sự đổi mới và nâng cao chất lượng trong hoạt động của Hội đồng nhân dân, góp phần phát huy vai trò là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân.

Thường trực HĐND xã luôn chủ động phối hợp với UBND, UBMTTQVN xã chuẩn bị đầy đủ các văn bản trình kỳ họp theo đúng thời gian quy định, kỳ họp được tiến hành đúng theo luật định, chất lượng các kỳ họp HĐND từng bước được nâng lên. Hoạt động tiếp xúc cử tri trước và sau các kỳ họp được được thực hiện đảm bảo, các ý kiến, kiến nghị của cử tri được trả lời trực tiếp hoặc bằng văn bản. Hoạt động của hai Ban HĐND xã cũng đã từng bước hoạt động đi vào nề nếp đảm bảo đúng theo quy định của Luật.

Tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động của HĐND cấp xã nhìn chung vẫn còn những tồn tại và hạn chế về nhiều mặt như: công tác chuẩn bị văn bản, tài liệu cho kỳ họp của các ngành chuyên môn tham mưu cho UBND xã còn chậm so với quy định, dẫn đến việc thẩm tra, cho ý kiến bằng văn bản của Thường trực HĐND, hai Ban HĐND vào các Báo cáo, Tờ trình của UBND xã còn gặp nhiều khó khăn. Hoạt động giám sát của Thường trực, các Ban và đại biểu HĐND xã còn nhiều hạn chế.

Các Ban HĐND xã chưa phát huy được hết chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn theo quy định, hai Ban hoạt động kiêm nhiệm, không có khoản phụ cấp nào khác khi thực hiện nhiệm vụ của Ban. Do đó, việc thực hiện trách nhiệm nhưng không đi đôi với quyền lợi thì phần nào đó hiệu quả của công việc cụ thể như hoạt động thẩm tra, giám sát cũng có phần hạn chế hay thực hiện chưa nhiệt tình và trách nhiệm cao. Bên cạnh đó, công tác giúp việc cho hoạt động của HĐND cấp xã chỉ có 01 công chức văn phòng thống kê của UBND xã giúp việc, vừa làm thư ký, vừa phải đảm nhận các công việc khác, chủ yếu vẫn là giúp việc cho UBND xã nên giúp việc cho HĐND còn nhiều khó khăn. 

Những tồn tại, hạn chế nêu trên, do nhiều nguyên nhân, trong đó chủ yếu do trình độ, kỹ  năng hoạt động của đại biểu, đại biểu chưa dành được nhiều thời gian cho công tác hoạt động của HĐND. Thường trực HĐND chưa được tập huấn đầy đủ về mọi mặt; cơ sở vật chất bảo đảm cho các hoạt động của HĐND và đại biểu HĐND còn thiếu thốn rất nhiều, khả năng nghiên cứu văn bản và tiếp cận thông tin còn chậm.

Một số đại biểu HĐND xã chưa thật sự tích cực phát huy vai trò, trách nhiệm trong việc tham gia phát biểu thảo luận tại kỳ họp, nội dung phát biểu chưa sâu, phát biểu chưa tập trung, ít nghiên cứu và căn cứ vào các tài liệu trình kỳ họp, chất lượng thảo luận chưa phản ánh đầy đủ tình hình kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, cũng như những vấn đề nổi cộm, bức xúc cần chỉ đạo thực hiện. Một số ý kiến, kiến nghị của cử tri chưa được giải quyết, hoặc có giải quyết nhưng nhìn nhận ở góc độ nào đó thì là giải trình chung chung, nhưng chưa được đại biểu quan tâm có ý kiến chất vấn hoặc phản biện. Đại biểu HĐND xã khi đi tiếp xúc cử tri, một số ý kiến thuộc thẩm quyền giải quyết của mình nhưng chưa kịp thời giải đáp, cũng như việc tổng hợp chưa đầy đủ các ý kiến, kiến nghị của cử tri chuyển về Thường trực HĐND xã, gửi cơ quan MTTQVN xã tổng hợp theo dõi và thực hiện quyền giám sát phản biện xã hội. Bên cạnh đó, việc thu thập thông tin, dùng hình ảnh minh họa, nghiên cứu pháp luật, học hỏi kinh nghiệm,… đối với đại biểu HĐND xã còn rất hạn chế trong việc áp dụng, thực hiện nhiệm vụ Đại biểu HĐND.

Từ những hạn chế nêu trên, để HĐND cấp xã hoạt động có chất lượng, hiệu quả thực chất, cần phải quan tâm thực hiện một số giải pháp cụ thể như sau: Nâng cao chất lượng Đại biểu HĐND thông qua tổ chức tập huấn, trang bị kỹ năng hoạt động HĐND cho đại biểu. Thực hiện tốt chức năng giám sát của HĐND cấp xã, cần xây dựng chương trình, kế hoạch giám sát cụ thể, thực hiện tốt các hình thức giám sát như xem xét các báo cáo tại kỳ họp HĐND, giám sát của Thường trực HĐND, chất vấn của đại biểu và các hình thức giám sát khác theo quy định. Chủ toạ kỳ họp cần linh động trong điều hành kỳ họp, gợi mở để đại biểu mạnh dạn tham gia ý kiến thảo luận. Định kỳ mỗi năm, HĐND và đại biểu HĐND xã phải báo cáo công khai với cử tri nơi được ứng cử về hoạt động của mình, để cử tri nhận xét, đánh giá; qua đó phát huy quyền giám sát của Nhân dân đối với chính quyền cơ sở và Đại biểu dân cử.

Tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng hoạt động tiếp xúc cử tri và thực hiện nhiệm vụ ở cơ sở, tiếp công dân của đại biểu HĐND, vì kết quả của hoạt động này sẽ tác động trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của HĐND. Đại biểu HĐND phải dành thời gian để tiếp công dân, trong hoạt động đại biểu phải thật sự gần dân để hiểu dân hơn, phản ánh trung thực ý kiến, nguyện vọng của Nhân dân đến với HĐND để góp phần cùng HĐND quyết định đúng đắn những vấn đề quan trọng của địa phương. Đại biểu cần chuẩn bị ý kiến phát biểu thảo luận, chất vấn tại kỳ họp, tham gia hoạt động giám sát, khảo sát, nghiên cứu chính sách pháp luật để bản thân thực hiện đồng thời vận động cử tri và tổ chức thực hiện.

Cần có chế độ phụ cấp cho Ban HĐND xã để đảm bảo quyền lợi và trách nhiệm đi đôi với nhau, tạo cơ chế thông thoáng và dễ dàng, thuận lợi hơn trong điều hòa hoạt động giữa Thường trực với các Ban trong hoạt động của HĐND xã.

Đối với Ủy ban nhân dân cấp xã cần nâng cao tinh thần, trách nhiệm trong việc giải quyết các ý kiến, kiến nghị của cử tri, đảm bảo trả lời phải đi đôi với việc làm đích thực, thể hiện trách nhiệm sao cho dân nghe, dân thấy để dân tin vào việc làm của cơ quan Nhà nước. Ngoài ra, cấp ủy Đảng ở cơ sở cần tăng cường sự lãnh đạo đối với tổ chức và hoạt động của HĐND, quan tâm công tác quy hoạch, đào tạo, phân công cán bộ có tâm, có tầm làm công tác HĐND để HĐND thật sự là cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương hoạt động đảm bảo hiệu lực, hiệu quả./.