Những khó khăn khi thực hiện một số quy định pháp luật trong hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp xã

Hiện nay, hoạt động của Hội đồng nhân dân (viết tắt là HĐND) thực hiện theo nhiều văn bản pháp luật, nhưng chủ yếu là Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, Luật hoạt động giám sát của Quốc Hội và HĐND năm 2015, Luật ngân sách Nhà nước năm 2015.

Qua quá trình nghiên cứu, áp dụng và tổ chức thực hiện các Luật liên quan đến quá trình hoạt động của HĐND cho thấy còn một số Điều Luật quy định khi áp dụng thực hiện gặp những khó khăn,hạn chế, làm ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả hoạt động trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn, nhất là đối với hoạt động của HĐNDxã.

Căn cứ theoLuật Tổ chức chính quyền địa phươngnăm 2015, tại khoản 4 Điều 33: về nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND xã quy định: “Quyết định dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn; dự toán thu, chi ngân sách xã; điều chỉnh dự toán ngân sách xã trong trường hợp cần thiết; phê chuẩn quyết toán ngân sách xã. Quyết định chủ trương đầu tư chương trình, dự án của xã trong phạm vi được phân quyền”.

Và theo Luật ngân sách Nhà nước năm 2015 tại Điều 44 khoản 6, 7 và khoản 8 quy định: “khoản 6: trước ngày 10 tháng 12 HĐND cấp tỉnh quyết định dự toán ngân sách địa phương, phân bổ ngân sách cấp tỉnh năm sau. HĐND cấp dưới quyết định dự toán ngân sách địa phương, phân bổ ngân sách năm sau của cấp mình chậm nhất là 10 ngày, kể từ ngày HĐND cấp trên trực tiếp quyết định dự toán và phân bổ ngân sách”, “khoản 7: chậm nhất là năm ngày làm việc kể từ ngày HĐND quyết định dự toán ngân sách, Ủy ban nhân dân cùng cấp quyết định giao dự toán ngân sách năm sau cho từng cơ quan, đơn vị thuộc cấp mình và cấp dưới; đồng thời, báo cáo Ủy ban nhân dân và cơ quan tài chính cấp trên trực tiếp, ...”, “khoản 8: trước ngày 31 tháng 12, các bộ,……, Ủy ban nhân dân các cấp phải hoàn thành việc giao dự toán ngân sách cho từng cơ quan, đơn vị trực thuộc và Ủy ban nhân dân cấp dưới”.

Nếu áp dụng thực hiện theo quy định tại khoản 6, 7 Luật ngân sách nhà nước, thì có nghĩa là HĐND tỉnh phải thông qua nghị quyết chậm nhất là ngày 10 tháng 12 và HĐND huyện phải thông qua nghị quyết chậm nhất là ngày 20 tháng 12 về quyết định dự toán và phân bổ ngân sách và chậm nhất là năm ngày làm việc thì Ủy ban nhân dân huyện quyết định giao dự toán ngân sách cho cấp xã, do đó, năm ngày làm việc này có khi sẽ lên đến ngày 27 tháng 12 (vì có thể sẽ rơi vào hai ngày nghỉ là ngày thứ bảy và chủ nhật).

Theo Điều 108 và Điều 109  Luật Tổ chức chính quyền địa phương quy định về “lĩnh vực phụ trách và nhiệm vụ, quyền hạn của các Ban của HĐND”  thì hai Ban của HĐND xã phải thực hiện đúng Luật định. Đồng thời Ban của HĐND xã còn phải thực hiện các hoạt động giám sát theo quy định của Luật hoạt động giám sát của Quốc Hội và HĐND năm 2015, cụ thể là tại Điều 78 về thẩm tra báo cáo, khoản 1 quy định : “chậm nhất là 10 ngày trước ngày khai mạc kỳ họp, HĐND, Ban của HĐND tổ chức họp thẩm tra báo cáo quy định tại khoản 1 Điều 59 của Luật này theo sự phân công của HĐND, Thường trực HĐND”.

Với mốc thời gian theo Luật ngân sách nhà nước nêu trên thì Ban kinh tế - xã hội HĐND xã sẽ gặp khó khăn trong việc thẩm tra những nội dung liên quan ngân sách, không đảm bảo đúng thời gian thẩm tra theo quy định do thời gian giao dự toán ngân sách cho cấp xã có thể bị chậm trễ. Hơn nữa, thực tế cho thấy, thường thì HĐND cấp xã sẽ tiến hành kỳ họp trong thời gian từ ngày 25 tháng 12 cho đến ngày 31 tháng 12. Cho nên, việc chuẩn bị cho kỳ họp thường lệ cuối năm của HĐND cấp xã luôn bị động và không đảm bảo đúng quy định đối với những nội dung có liên quan đến ngân sách.

Theo Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015, tại Điều 67 khoản 2 quy định: “Chương trình giám sát hằng năm được Thường trực HĐND xem xét quyết định chậm nhất là 15 ngày kể từ ngày bế mạc kỳ họp cuối năm trước của HĐND” với quy định này thì HĐND xã có tổ chức kỳ họp vào ngày 31 tháng 12 thì Thường trực HĐND xã vẫn thực hiện đảm bảo việc ban hành chương trình giám sát năm sau của Thường trực HĐND xã theo quy định.

Tuy nhiên, tại Điều 77, khoản 1 quy định: “Ban của HĐND lập chương trình giám sát hằng năm căn cứ vào chương trình giám sát của HĐND, Thường trực HĐND…” và khoản 2 quy định: “Chương trình giám sát hằng năm của Ban của HĐND được Ban của HĐND xem xét, quyết định vào cuối năm trước…”, theo đó, Ban phải ban hành chương trình giám sát của mình chậm nhất ngày 31 tháng 12 hàng năm. Nếu chờ HĐND xã tổ chức kỳ họp vào ngày 31 tháng 12 thì Ban không thể thực hiện theo quy định tại khoản 2, Điều 77 như nêu trên.

Từ những quy định nêu trên đã làm cho việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và hoạt động của HĐND, Thường trực HĐND và hai Ban HĐND xã gặp một số khó khăn như: Thời gian tổ chức kỳ họp của HĐND cấp xã sẽ bị động, nên phần nào ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả của kỳ họp thường lệ vào cuối năm; Việc tổ chức thực hiện thẩm tra của các Ban HĐND xã thực hiện không đảm bảo theo thời gian luật quy định, cụ thể là Ban kinh tế xã hộithực hiện việc thẩm tra liên quan lĩnh vực ngân sách; thời gianquyết định ban hành chương trình giám sát năm sau của Ban HĐND xã có khi không đảm bảo. 

Tóm lại, từ những khó khăn nêu trên, phần nào đó đã làm hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐNDxã đối với một số nội dung theo quy định. Do đó, trong thực hiện nhiệm vụ, cần có sự chủ động của HĐND các cấp trong việc quyết định dự toán ngân sách, cấp tỉnh và cấp huyện cần thực hiện sớm để tạo điều kiện cho HĐND xã chủ động về thời gian trong quyết định dự toán ngân sách cấp mình, đồng thời tạo điều kiện cho Ban thực hiện nhiệm vụ thẩm tra theo quy định. Các ban HĐND cấp xã cần chủ động phối hợp chặt chẽ với UBND cùng cấp trong quá trình dự thảo lập dự toán ngân sách, phân bổ ngân sách hàng năm trước khi trình HĐND để công tác thẩm tra được thuận lợi, đảm bảo chất lượng. Đối với việc ban hành Chương trình giám sát, Thường trực HĐND xã cần ban hành sớm Chương trình giám sát của mình, không nhất thiết phải chờ sau kỳ họp, để các Ban có cơ sở ban hành Chương trình giám sát của Ban bảo đảm thời gian theo quy định./.

                    Thường trực HĐND xã Thạnh Bắc