Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy “Bảo vệ các thế hệ hiện nay và tương lai khỏi các hậu quả tàn phá của thuốc lá đối với sức khoẻ, kinh tế, xã hội, môi trường”

Chiều 27/11, tại Nhà Quốc hội, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 8, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội tiến hành thảo luận ở hội trường về dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên họp.

          Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy - Tỉnh ủy viên, Phó trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh Tây Ninh cho biết, từ hiểm hoạ do thuốc lá gây ra cho sức khoẻ, tính mạng, đời sống nhân dân, kinh tế - xã hội của đất nước, trong sửa đổi lần này đại biểu đánh giá rất cao việc Chính phủ đề xuất với Quốc hội hai phương án tính thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá điếu, trong đó áp dụng phương pháp tính thuế hỗn hợp (bao gồm kết hợp cả thuế suất và thuế tuyệt đối), có lộ trình tăng thuế tuyệt đối qua các năm để đến 2030 đạt được mức thuế tuyệt đối là 10.000đ/ bao thuốc lá, phấn đấu đạt mục tiêu khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đạt mức tỷ trọng thuế trong giá bán lẻ thuốc lá điếu hiện nay khoảng hơn 36% lên 75% vào 2030, hướng đến mục tiêu giảm tỷ lệ người sử dụng thuốc lá trong nhóm nam từ 15 tuổi trở lên đạt dưới 36% của Chiến lược phòng, chống tác hại thuốc lá 2030. Đại biểu còn băn khoăn về 2 phương án trên từ góc độ phân tích các số liệu của Tổ chức Y tế thế giới cung cấp, cụ thể:

Theo số liệu của Tổ chức Y tế thế giới, thuốc lá gây ra 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên thế giới và 1 triệu ca tử vong do hút thuốc thụ động (64% là nữ, 16,5% là trẻ em dưới 5 tuổi). Nhóm nghèo có tỷ lệ hút thuốc cao hơn nhóm giàu, xu hướng này cũng phù hợp với con số hơn 80% người hút thuốc trên thế giới tập trung ở các nước thu nhập trung bình và thấp. Ở Việt Nam, mỗi năm trung bình có 70.000 người tử vong vì các bệnh do thuốc lá, cứ 10 người nam trưởng thành thì có 4 người hút thuốc, tiêu thụ trong nước chiếm khoảng 57% so với tổng sản lượng của ngành sản xuất thuốc lá trong nước. Trong lĩnh vực này, so với thế giới, Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia có nhiều cái nhất: "giá thuốc lá rẻ nhất, thuế thấp nhất, tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc nhiều nhất", dẫn đến thiệt hại về kinh tế, chi phí y tế mỗi năm khoảng 108.000 tỷ (chiếm 1,14% GDP mỗi năm, trong khi chi phí cho Khoa học công nghệ - Quốc sách hàng đầu mới chỉ chiếm 0,82%, còn Giáo dục gần bằng 5% GDP).

ĐBQH Hoàng Thị Thanh Thúy phát biểu tại hội trường

Cũng theo Tổ chức Y tế thế giới và kinh nghiệm của các quốc gia thì biện pháp tăng thuế đối với mặt hàng này là công cụ chính sách hiệu quả, tuy nhiên, vấn đề cần phải bàn là tăng như thế nào? Có nhiều ý kiến băn khoăn khi cho rằng nếu tăng thuế ngay, mạnh thì sẽ nảy sinh những khó khăn như sau:

Thứ nhất, sẽ tăng thuốc lá nhập lậu vì khi giá tăng thì người dùng sẽ tìm đến thuốc lậu có giá rẻ hơn. Tuy nhiên, có một yếu tố là người sử dụng chọn mua thuốc lá lậu chưa hẳn vì giá rẻ, thậm chí có loại thuốc lá lậu có giá tương đương với một số loại thuốc lá chính thức, có khi còn cao hơn. Có đến 80% thuốc lá nhập lậu vào Việt Nam là thuốc Jet và Hero (cao hơn 30-60% so với giá trung bình từ các thương hiệu hợp pháp khác tại Việt Nam), đây cũng là dòng thuốc có lượng nicotine nặng mà nhiều người nghiện thuốc lá lâu năm ưa chuộng. Bởi vậy, tăng thuế không phải là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tăng buôn lậu thuốc lá điếu, hơn nữa, trong 4 năm trở lại đây, buôn lậu tăng ở mặt hàng thuốc lá mới, thuốc lá điện tử.

Thứ hai, sẽ gây thiệt hại cho ngành công nghiệp thuốc lá và người lao động trong ngành, vì tổng số người lao động trong ngành hiện chỉ chiếm 0,4% tổng số lao động của nền kinh tế và lao động trong ngành ngày càng giảm trong 10 năm trở lại đây.

Thứ ba, gây thiệt hại cho người nông dân trồng thuốc lá, tuy nhiên điều này không đáng lo ngại vì diện tích trồng thuốc lá ở nước ta ngày càng giảm và 2/3 nguồn nguyên liệu thuốc lá cho sản xuất trong nước là nhập khẩu.

Như vậy, những lo lắng trên so với những đe doạ khôn lường từ thuốc lá điếu gây ra là không đáng kể. Tổ chức Y tế thế giới tính toán, nếu tăng giá bán lẻ lên 10% thì tiêu thụ giảm 4 -5%, theo đề xuất của Chính phủ ở cả hai phương án thì lộ trình cuối cùng đến năm 2030 là 75% thuế suất + 10.000đ thuế tuyệt đối /bao thuốc lá, tỷ trọng thuế trong giá bán lẻ là 67% và chưa đạt theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới là 75%, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới là 37,5% (cao hơn mục tiêu đề ra dưới 36% trong khi chỉ còn 5 năm nữa phải hoàn thành mục tiêu thì rất khó), doanh thu từ thuế là 21.800 tỷ. Nếu thuế tuyệt đối đạt 15.000đ vào 2030 thì tỷ trọng thuế là 99% (kể cả ở mức này thì vẫn thấp hơn Philippines và Thái Lan thời điểm năm 2023 nhưng vẫn khả quan hơn phương án Chính phủ trình), đồng thời tỷ lệ hút thuốc ở nam giới dự kiến là 35,8% (đạt mục tiêu) và doanh thu thuế là 29.000 tỷ.

Từ những phân tích trên, với quan điểm bảo vệ các thế hệ hiện nay và tương lai khỏi các hậu quả tàn phá của thuốc lá đối với sức khoẻ, kinh tế, xã hội, môi trường, đại biểu Thúy đề nghị Chính phủ, Quốc hội xem xét bổ sung thêm Phương án 3: phương án mốc năm 2026 là thuế suất 75% + thuế tuyệt đối là 5000đ và tịnh tiến đến thuế suất 75% + thuế tuyệt đối 15.000đ/ bao thuốc lá vào năm 2030. Đồng thời, có định hướng sau năm 2023 sẽ tăng mỗi năm lên tỷ lệ nhất định để tiến đến đạt các mục tiêu của công ước khung về kiểm soát thuốc lá của Liên hiệp Quốc và phát triển bền vững của nước ta thời gian tới.

Theo chương trình, sau khi thảo luận về dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu.

                                                                                                           Hữu Lộc