Trung tâm Tài chính quốc tế, bước đi chiến lược, mở không gian mới cho tăng trưởng

Chiều 12/6, Quốc hội bước vào phiên thảo luận quan trọng về Dự thảo Nghị quyết thành lập Trung tâm Tài chính quốc tế tại Việt Nam. Phiên họp thu hút sự quan tâm đặc biệt của các đại biểu với nhiều ý kiến sâu sắc, thể hiện sự đồng thuận cao về chủ trương lớn này, đồng thời tập trung mổ xẻ các vấn đề cốt lõi về mô hình thể chế, khung chính sách đặc thù và các rủi ro cần kiểm soát.

Hầu hết các ý kiến góp ý đều thống nhất việc thành lập Trung tâm Tài chính quốc tế không chỉ là một bước đi hợp thời, mà còn là yêu cầu tất yếu trong chiến lược phát triển đất nước giai đoạn mới. Trong bối cảnh cạnh tranh thu hút vốn toàn cầu ngày càng gay gắt, mô hình trung tâm tài chính hiện đại, hội nhập sẽ là "bàn đạp" quan trọng để Việt Nam vươn lên, thay đổi vị thế trong chuỗi giá trị tài chính quốc tế.

Việc lựa chọn các đô thị lớn làm nơi đặt trung tâm được đánh giá là hợp lý, phát huy được thế mạnh về hạ tầng, nguồn nhân lực chất lượng cao và khả năng kết nối quốc tế. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là phải tạo ra được không gian thể chế và pháp lý vượt trội, đủ sức hấp dẫn dòng vốn, tài năng và công nghệ toàn cầu.

Một trong những điểm được đề cập nhiều nhất là việc thiết kế rõ ràng khái niệm và mô hình hoạt động của Trung tâm Tài chính quốc tế. Nếu chỉ định hình Trung tâm Tài chính quốc tế như một không gian địa lý đơn thuần, hoặc như một khu chức năng hành chính, kỹ thuật thì sẽ không khác gì các khu đô thị hiện hữu.

Trung tâm Tài chính quốc tế, theo quan điểm xuyên suốt từ nhiều ý kiến, cần được định nghĩa là một không gian thể chế, nơi áp dụng cơ chế vượt trội, có tính thử nghiệm và hội nhập sâu, tách biệt với hệ thống tài chính truyền thống nhưng vẫn đảm bảo liên kết chặt chẽ với khung pháp luật quốc gia.

Vấn đề phân biệt giữa “trong”, “tại” hay “của” Trung tâm Tài chính quốc tế, tưởng chừng chỉ là câu chữ nhưng lại mang tính bản chất trong điều hành. Nếu không làm rõ, rất dễ dẫn đến sự chồng lấn, hiểu sai, và thậm chí là mâu thuẫn trong áp dụng chính sách.

Dự thảo Nghị quyết đưa ra 13 nhóm cơ chế, chính sách đặc thù, song nhiều ý kiến cho rằng còn “lưng chừng” và thiếu tính đột phá. Để cạnh tranh được với các trung tâm tài chính đã có tên tuổi như Singapore, Hong Kong hay Dubai, Việt Nam cần những thử nghiệm thể chế mạnh mẽ hơn, thậm chí cần tư duy đột phá trong một số lĩnh vực.

Ví dụ, cơ chế thuế suất ưu đãi cần được thiết kế với lộ trình rõ ràng, có mục tiêu trọng tâm, tránh ưu đãi tràn lan. Các cơ chế về mở tài khoản ngoại hối, chuyển tiền, giao dịch tài chính xuyên biên giới cũng phải được “giải phóng” đáng kể, song song với việc thiết lập hệ thống giám sát rủi ro số hóa, hiện đại và liên kết dữ liệu thời gian thực.

Ngoài ra, việc áp dụng các mô hình thử nghiệm có kiểm soát (regulatory sandbox) cần được cụ thể hóa trong từng lĩnh vực như ngân hàng số, blockchain, tài sản số, dịch vụ tài chính xanh… để Trung tâm trở thành “vùng đất thử nghiệm” chính sách đổi mới của quốc gia.

Một điểm đáng chú ý là nhiều ý kiến nhấn mạnh: Trung tâm Tài chính quốc tế không chỉ ưu đãi kinh tế, tài chính, mà còn phải có hệ thống pháp lý đủ mạnh và đáng tin cậy, có khả năng xử lý tranh chấp mang tính quốc tế.

Bộ Trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu làm rõ một số vấn đề đại biểu nêu

Việc hình thành Trung tâm Tài chính quốc tế là định hướng lớn đã được Chính phủ chuẩn bị công phu trong nhiều năm qua. Tuy nhiên, đây là mô hình hoàn toàn mới, chưa từng có tiền lệ tại Việt Nam, do đó cần chọn cách tiếp cận “thận trọng, từng bước nhưng linh hoạt”. Bộ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh vai trò của Quốc hội trong việc cho phép áp dụng các cơ chế đặc thù, thí điểm thể chế để có thể cạnh tranh trong khu vực và toàn cầu. “Nếu chỉ áp dụng quy định hiện hành thì không thể hình thành được Trung tâm Tài chính quốc tế đúng nghĩa,” ông Thắng nhấn mạnh.

Bộ trưởng cũng khẳng định, Bộ Tài chính đang phối hợp với các bộ, ngành để rà soát, đề xuất danh mục các quy định pháp luật cần sửa đổi, bổ sung nhằm hiện thực hóa mô hình Trung tâm. Ông đặc biệt lưu ý tới yêu cầu xây dựng khung pháp lý minh bạch, ổn định và có khả năng xử lý tranh chấp quốc tế, đây là yếu tố then chốt để thu hút các định chế tài chính lớn.

Đề xuất thành lập một Tòa án chuyên biệt và Trung tâm trọng tài quốc tế trong nội bộ Trung tâm Tài chính quốc tế đã nhận được sự ủng hộ đáng kể. Đây không chỉ là bước đi bảo đảm quyền lợi cho nhà đầu tư, mà còn nâng tầm trung tâm về năng lực tài phán, thể hiện cam kết pháp quyền minh bạch, điều mà các nhà đầu tư toàn cầu đặc biệt quan tâm.

Bên cạnh kỳ vọng cao, nhiều đại biểu cũng cảnh báo các rủi ro về rửa tiền, trốn thuế, thao túng tài sản số nếu không có thiết kế kiểm soát chặt chẽ. Việc ưu đãi về thuế, dòng vốn và ngoại hối nếu không đi kèm với hệ thống giám sát thông minh có thể vô tình biến Trung tâm Tài chính quốc tế thành “điểm mù” về kiểm soát.

Đề xuất xây dựng hệ thống giám sát ba tầng gồm: (1) tự giám sát tại tổ chức tài chính; (2) giám sát của Ban Quản lý Trung tâm Tài chính quốc tế; và (3) giám sát của các cơ quan trung ương được đánh giá là hợp lý. Tuy nhiên, cần bổ sung giải pháp công nghệ như AI, big data, phân tích hành vi… để giảm thiểu độ trễ và phát hiện bất thường từ sớm.

Dự thảo Nghị quyết hiện mới mang tính “khung chính sách”, đây là cách tiếp cận phù hợp giai đoạn đầu. Tuy nhiên, nhiều ý kiến đề nghị gắn Nghị quyết với một lộ trình pháp lý cụ thể, trong đó quy định thời gian ban hành các văn bản dưới luật, thời điểm trình Quốc hội một đạo luật chuyên biệt về tổ chức và vận hành Trung tâm Tài chính quốc tế.

Nếu không có cam kết cụ thể về thời hạn và tiến độ thể chế hóa, nguy cơ lớn nhất là Trung tâm Tài chính quốc tế rơi vào “vùng trũng thể chế”, bị kéo dài, chồng lấn hoặc dừng lại ở chủ trương mà không có hiệu quả thực chất.

Phiên thảo luận chiều 12/6 cho thấy tinh thần đổi mới mạnh mẽ, sự đồng thuận cao về chủ trương thành lập Trung tâm Tài chính quốc tế. Nhưng hơn cả, các đại biểu Quốc hội đã đặt ra những yêu cầu rất rõ ràng: không thể thành công nếu vẫn tư duy quản lý cũ; không thể hấp dẫn nếu không vượt trội về thể chế và không thể bền vững nếu bỏ quên rủi ro.

Với tầm nhìn chiến lược và sự vào cuộc đồng bộ từ Quốc hội, Chính phủ và các địa phương liên quan, Trung tâm Tài chính quốc tế có thể trở thành một biểu tượng mới cho Việt Nam trong thế kỷ 21, không chỉ về vốn, mà còn là nơi hội tụ của công nghệ tài chính, dịch vụ chất lượng cao và các chuẩn mực toàn cầu.

Thanh Trung