Quốc hội thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số

Sáng 14/6, với 92,26% đại biểu Quốc hội tán thành, Luật Công nghiệp Công nghệ số chính thức được thông qua, trở thành đạo luật đầu tiên điều chỉnh toàn diện ngành công nghiệp công nghệ số tại Việt Nam. Luật gồm 6 chương, 51 điều, sẽ có hiệu lực từ ngày 01/01/2026, đánh dấu bước đi chiến lược trong phát triển kinh tế số, chuyển đổi số quốc gia và hội nhập công nghệ toàn cầu.

Một trong những điểm mới nổi bật của luật là việc lần đầu tiên quy định cụ thể về tài sản số và trí tuệ nhân tạo (AI), đây là hai lĩnh vực đang phát triển mạnh mẽ và cần thiết có khuôn khổ pháp lý để bảo vệ quyền lợi người dùng và bảo đảm an toàn hệ thống.

Về tài sản số, luật xác định đây là loại tài sản theo pháp luật dân sự nhưng được thể hiện dưới dạng dữ liệu số và xác thực bởi công nghệ số trên môi trường điện tử. Các nội dung quản lý bao gồm: tạo lập, phát hành, lưu trữ, chuyển giao, xác lập quyền sở hữu, điều kiện kinh doanh, bảo mật, phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố… Luật cũng giao Chính phủ quy định chi tiết việc phân loại tài sản số theo mục đích sử dụng, công nghệ hoặc tiêu chí khác.

Về AI, Luật thiết lập các nguyên tắc phát triển, cung cấp và sử dụng hệ thống AI nhằm bảo đảm tính minh bạch, kiểm soát rủi ro suốt vòng đời, bảo vệ quyền con người và an toàn xã hội. Đặc biệt, các hệ thống AI rủi ro cao và có tác động lớn sẽ phải tuân thủ các yêu cầu kỹ thuật, quản trị dữ liệu, an ninh mạng và có dấu hiệu nhận dạng rõ ràng. Đây là lần đầu tiên Việt Nam ban hành quy định ở cấp luật về quản lý toàn diện AI.

Luật dành nguyên một chương riêng (Chương III) quy định về phát triển công nghiệp bán dẫn là ngành then chốt của công nghiệp công nghệ số. Theo đó, Chính phủ sẽ xây dựng Chiến lược phát triển bán dẫn, ưu tiên thiết kế và sản xuất chip bán dẫn, với các chính sách đặc thù như ưu đãi đầu tư đặc biệt cho các dự án sản xuất chip, thiết bị bán dẫn và sản phẩm phụ trợ trong chuỗi cung ứng, được hưởng các ưu đãi vượt trội về thuế, đất đai, tín dụng và hỗ trợ tài chính trực tiếp từ ngân sách địa phương; hỗ trợ doanh nghiệp nhập khẩu dây chuyền, thiết bị đã qua sử dụng phục vụ nghiên cứu và sản xuất chip nếu đáp ứng tiêu chí kỹ thuật do Bộ Khoa học và Công nghệ quy định; áp dụng chính sách hải quan riêng, cho phép chế độ ưu tiên trong thủ tục xuất nhập khẩu tại chỗ giữa các doanh nghiệp trong chuỗi sản xuất chip bán dẫn. Đây được xem là cơ sở pháp lý để hình thành hệ sinh thái bán dẫn Việt Nam, thu hút đầu tư quốc tế và nâng tầm công nghiệp quốc gia.

Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh biểu quyết thông qua nghị quyết

Luật quy định hàng loạt chính sách ưu đãi mạnh mẽ cho doanh nghiệp, nhân lực và hạ tầng ngành công nghệ số. Doanh nghiệp công nghệ số được hưởng chính sách ưu đãi đặc biệt nếu hoạt động trong các lĩnh vực trọng điểm như sản xuất chip, AI, nội dung số…; các dự án quy mô lớn còn có thể được hỗ trợ trực tiếp chi phí xây dựng nhà máy, mua thiết bị từ ngân sách địa phương. Các dự án khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong ngành công nghệ số được hỗ trợ đào tạo, nghiên cứu, mua công nghệ, tư vấn khởi nghiệp từ ngân sách địa phương hoặc Chương trình phát triển công nghiệp công nghệ số. Khu công nghệ số tập trung được coi là địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, được áp dụng chính sách đầu tư vượt trội và ưu tiên kết nối hạ tầng. Nhân lực công nghệ số chất lượng cao được miễn thuế thu nhập cá nhân trong 5 năm đầu làm việc, người nước ngoài trong lĩnh vực này được cấp thẻ tạm trú 5 năm và được hưởng các ưu đãi về học tập, sinh sống tại Việt Nam.

Luật Công nghiệp Công nghệ số thể hiện tư duy quản lý linh hoạt, phù hợp thực tiễn phát triển nhanh của công nghệ. Bên cạnh việc đặt ra nguyên tắc pháp lý, luật cũng giao Chính phủ quy định chi tiết các nội dung kỹ thuật chuyên sâu như phân loại tài sản số, xác định hệ thống AI rủi ro cao, danh mục sản phẩm công nghệ số trọng điểm, tiêu chí khu công nghệ số…

Luật cũng tạo hành lang pháp lý cho thử nghiệm có kiểm soát đối với các sản phẩm, dịch vụ mới, tạo không gian cho sáng tạo nhưng vẫn bảo đảm quản lý rủi ro. Đồng thời, luật cấm các hành vi lợi dụng công nghệ số để xâm phạm lợi ích quốc gia, an ninh, đạo đức, quyền con người.

Cùng với việc ban hành luật mới, Quốc hội cũng thống nhất sửa đổi, bãi bỏ hoặc thay thế một số nội dung trong các luật liên quan như: Luật Công nghệ thông tin, Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Công nghệ cao, Luật Đất đai, Luật Đầu tư… nhằm bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Luật Công nghiệp Công nghệ số là một bước tiến lớn trong việc thể chế hóa các chủ trương, chiến lược quốc gia về chuyển đổi số, kinh tế số, đổi mới sáng tạo và phát triển công nghiệp công nghệ cao. Việc luật hóa các lĩnh vực như AI, tài sản số, bán dẫn… vốn đang thiếu khung pháp lý sẽ giúp Việt Nam chủ động hơn trong quản lý, đồng thời tạo ra môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo và đầu tư công nghệ.

Luật không chỉ là công cụ quản lý mà còn là cú hích cho tăng trưởng kinh tế số, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu.

Thanh Trung