Sửa đổi nội quy kỳ họp Quốc hội: Tăng minh bạch, hiện đại hóa quy trình và nâng cao hiệu quả hoạt động nghị trường

Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Nội quy kỳ họp Quốc hội đang được tiếp tục hoàn thiện nhằm thể chế hóa yêu cầu đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội, đặc biệt trong bối cảnh tăng cường chuyển đổi số, đẩy mạnh cải cách hành chính và phát huy dân chủ, pháp quyền trong mọi khâu tổ chức kỳ họp. Qua quá trình lấy ý kiến, nhiều điểm mới quan trọng đã được bổ sung, phản ánh xu thế tất yếu trong tổ chức nghị trường hiện đại.

Điểm nổi bật trong lần sửa đổi này là việc cụ thể hóa hình thức tổ chức kỳ họp trực tuyến và kết hợp giữa trực tuyến với tập trung. Thực tiễn qua các kỳ họp gần đây cho thấy hình thức này không chỉ phù hợp với điều kiện phòng, chống dịch bệnh hay khi phát sinh các tình huống đặc biệt, mà còn là xu hướng tổ chức linh hoạt, tiết kiệm và hiệu quả hơn. Dự thảo quy định rõ trách nhiệm kỹ thuật, hình thức tham gia, giá trị pháp lý của biểu quyết, phát biểu và thảo luận trực tuyến, bảo đảm tương đương như họp tập trung. Điều này giúp đại biểu Quốc hội ở xa trung tâm vẫn có thể tham gia đầy đủ, liên tục và có trách nhiệm trong mọi hoạt động nghị trường.

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Lê Quang Tùng giải trình, làm rõ một số vấn đề ĐBQH đặt ra tại phiên thảo luận chiều ngày 28/5

Cùng với đó, dự thảo bổ sung nhiều quy định mới theo hướng đẩy mạnh công khai, minh bạch. Một trong những nội dung đáng chú ý là việc tài liệu phục vụ kỳ họp, trừ nội dung mật, sẽ được đăng tải trên Cổng thông tin điện tử của Quốc hội để đại biểu, cử tri và nhân dân có thể tiếp cận, theo dõi và giám sát. Đây là bước tiến lớn trong minh bạch hóa hoạt động của Quốc hội, đồng thời tạo điều kiện cho sự tham gia thực chất của người dân vào quy trình lập pháp, quyết sách quốc gia. Những nội dung như báo cáo giải trình, báo cáo tiếp thu chỉnh lý, bảng so sánh dự thảo luật... sẽ được gửi sớm và đăng công khai, giúp đại biểu có thêm thời gian nghiên cứu, chuẩn bị nội dung phát biểu chất lượng hơn.

Không chỉ về mặt hình thức tổ chức, quy trình nội dung kỳ họp cũng có nhiều đổi mới đáng ghi nhận. Dự thảo cho phép linh hoạt trong cách thức thảo luận, có thể rút gọn thảo luận tại tổ đối với những dự án luật, báo cáo đã được thảo luận kỹ tại phiên họp chuyên trách. Tuy vậy, vẫn có ý kiến cho rằng cần có tiêu chí rõ ràng để tránh làm giảm chiều sâu và khả năng phản biện của đại biểu. Quy trình giám sát cũng được thiết kế lại theo hướng có đầu mối thống nhất, xác định rõ trách nhiệm tổ chức theo dõi kết quả sau giám sát, đánh giá hiệu quả thực hiện kiến nghị giám sát của Quốc hội, tăng tính liên tục trong hoạt động này.

Một điểm tiến bộ nữa là dự thảo khẳng định rõ quyền của đại biểu Quốc hội trong suốt quy trình kỳ họp, từ việc đề xuất nội dung chương trình, gửi kiến nghị, đến quyền chất vấn, phát biểu và biểu quyết. Đồng thời, vai trò của Đoàn đại biểu Quốc hội được củng cố, với quy định về phân công đại biểu theo dõi lĩnh vực cụ thể, tham gia nhóm nghiên cứu, phối hợp giữa các đại biểu trong đoàn để tránh trùng lặp nội dung phát biểu và nâng cao hiệu quả truyền đạt ý kiến cử tri địa phương.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu kết luận phiên thảo luận chiều ngày 28/5

Tổ chức điều hành kỳ họp cũng được hoàn thiện theo hướng phân định rõ ràng hơn giữa Chủ tịch Quốc hội, các Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Quốc hội, Ủy ban Thường vụ và các Ủy ban chuyên môn. Điều này nhằm bảo đảm sự phối hợp nhịp nhàng, kịp thời trong chỉ đạo, điều hành nội dung kỳ họp, đặc biệt trong các phiên chất vấn, thảo luận có nội dung phức tạp hoặc phát sinh nhiều ý kiến trái chiều. Thời gian phát biểu cũng được quy định linh hoạt, có thể điều chỉnh theo tình hình thực tế của kỳ họp nhằm vừa bảo đảm thời lượng cho đại biểu, vừa giữ tiến độ tổng thể.

Đáng chú ý, dự thảo cũng bổ sung chế tài về tuân thủ nội quy, trong đó có các biện pháp nhắc nhở, điều phối thời gian phát biểu, yêu cầu đúng trọng tâm, đúng phạm vi thảo luận. Đây là động thái nhằm xây dựng kỳ họp chuyên nghiệp, hiệu quả, đồng thời bảo vệ quyền được phát biểu của các đại biểu không nằm trong khối thường trực. Việc ứng dụng công nghệ thông tin được nhấn mạnh, với quy định cho phép đăng ký phát biểu, gửi kiến nghị, biểu quyết trên nền tảng số có xác thực và bảo mật đầy đủ.

Tuy nhiên, trong quá trình thảo luận, một số nội dung còn có ý kiến khác nhau. Chẳng hạn, việc phân định tài liệu công khai và mật vẫn cần có tiêu chí rõ ràng hơn, tránh tình trạng “đóng dấu mật quá rộng”, làm hạn chế quyền tiếp cận thông tin của đại biểu và cử tri. Hình thức phát biểu trực tuyến tuy đã có tiến bộ lớn nhưng vẫn tiềm ẩn rủi ro về kỹ thuật, cần có phương án dự phòng để không ảnh hưởng đến chất lượng điều hành kỳ họp.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết đã nghiêm túc tiếp thu các ý kiến đại biểu, chuyên gia và cử tri; đồng thời chỉ đạo Tổng Thư ký Quốc hội và các cơ quan soạn thảo rà soát toàn bộ nội dung để hoàn thiện dự thảo trình Quốc hội thông qua vào cuối kỳ họp thứ 9. Mục tiêu cao nhất là xây dựng một nội quy kỳ họp vừa đảm bảo kỷ cương, dân chủ, pháp quyền; vừa linh hoạt, hiện đại, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho đại biểu thực hiện đầy đủ chức năng của mình và tăng cường sự giám sát của nhân dân đối với hoạt động Quốc hội.

Dự thảo sửa đổi, bổ sung Nội quy kỳ họp lần này không chỉ là sự điều chỉnh về mặt kỹ thuật, mà còn thể hiện tư duy đổi mới, quyết tâm nâng cao hiệu lực và hiệu quả của Quốc hội - cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất. Từ đây, kỳ vọng một nền nghị trường chuyên nghiệp, công khai và gắn bó mật thiết hơn với người dân sẽ ngày càng trở thành hiện thực.

Thanh Trung