Tăng tính rõ ràng, hiệu lực trong xử phạt vi phạm hành chính

Chiều ngày 11/6/2025, Quốc hội thảo luận tại hội trường về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính. Các ý kiến phát biểu thống nhất về sự cần thiết phải sửa đổi luật để khắc phục những bất cập trong thực tiễn, đồng thời đóng góp nhiều nội dung đáng chú ý nhằm hoàn thiện cơ chế xử phạt hành chính theo hướng rõ thẩm quyền, tăng hiệu lực thi hành và ứng dụng công nghệ số.

Một trong những nội dung được nhiều ý kiến quan tâm là việc xác định rõ thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp. Việc tổ chức lại đơn vị hành chính, sáp nhập, chuyển đổi các cơ quan chuyên môn khiến nhiều vị trí chức danh mới chưa được luật quy định cụ thể về thẩm quyền xử phạt, dẫn đến tình trạng lúng túng, thiếu căn cứ pháp lý trong thực hiện.

Một số đại biểu đề nghị cần bổ sung nguyên tắc về chuyển giao thẩm quyền xử phạt trong quá trình sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính. Cụ thể, kiến nghị đưa vào Điều 37a một quy định về việc thẩm quyền xử phạt của cơ quan, đơn vị được sáp nhập sẽ được chuyển giao cho cơ quan, tổ chức tiếp nhận chức năng, nhiệm vụ tương ứng theo quyết định của cấp có thẩm quyền. Kiến nghị này nhằm bảo đảm tính liên tục, thống nhất trong thực thi pháp luật, đồng thời tạo cơ sở cho Chính phủ hướng dẫn cụ thể, tránh xảy ra khoảng trống hoặc chồng lấn thẩm quyền giữa các cấp, các ngành.

Một nhóm ý kiến khác đề xuất cần bổ sung nguyên tắc ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu số trong hoạt động xử phạt vi phạm hành chính. Thực tiễn cho thấy, trong nhiều lĩnh vực như giao thông, thuế, xây dựng... việc xử lý vi phạm qua hình ảnh từ camera, thiết bị giám sát hành trình, phần mềm chuyên ngành đã được triển khai rộng rãi và hiệu quả. Tuy nhiên, luật hiện hành vẫn chưa quy định rõ cơ sở pháp lý cho việc này.

Do đó, kiến nghị cần bổ sung vào nguyên tắc xử lý vi phạm hành chính quy định về “ưu tiên sử dụng dữ liệu điện tử, hình ảnh, thông tin số hợp pháp được ghi nhận bởi thiết bị công nghệ trong quá trình xử lý vi phạm”. Đồng thời, khuyến khích tích hợp xử phạt vi phạm hành chính với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai, doanh nghiệp…, từ đó vừa nâng cao hiệu quả, vừa giảm chi phí, thời gian xử lý.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cũng đề xuất tăng cường công khai hóa kết quả xử phạt hành chính qua các cổng thông tin điện tử, bảng thông báo tại trụ sở, đặc biệt trong các lĩnh vực có ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người dân như y tế, giáo dục, môi trường... nhằm phát huy tác dụng răn đe, phòng ngừa tái phạm.

Điểm nổi bật trong phiên thảo luận là kiến nghị thiết kế một chương riêng trong Luật để xử lý hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả, đặc biệt là thực phẩm, mỹ phẩm, thuốc chữa bệnh và sản phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. Hiện nay, các hành vi này đang được điều chỉnh rải rác trong nhiều nghị định xử phạt thuộc các lĩnh vực khác nhau (công thương, y tế, quản lý thị trường...), gây khó khăn cho việc áp dụng thống nhất và làm giảm hiệu lực thực thi.

Nhiều ý kiến cho rằng, hành vi sản xuất và buôn bán hàng giả, nhất là những mặt hàng ảnh hưởng đến sức khỏe, cần được phân biệt với các vi phạm hành chính thông thường, và có chế tài riêng, mạnh, đủ sức răn đe. Vì vậy, Luật nên bổ sung một chương riêng, quy định cụ thể: Các hành vi bị xử phạt (sản xuất, vận chuyển, tàng trữ, tiêu thụ hàng giả ảnh hưởng sức khỏe); Thẩm quyền xử phạt của từng cấp, từng ngành; Mức xử phạt chính và bổ sung; Biện pháp khắc phục hậu quả, công bố công khai vi phạm.

Ngoài ra, đề xuất này cũng gắn với định hướng sửa đổi các luật chuyên ngành như Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Dược, Luật An toàn thực phẩm... để đồng bộ về chế tài và nâng cao hiệu quả thực thi.

Ông Nguyễn Hải Ninh, Bộ Trưởng Bộ Tư pháp phát biểu làm rõ một số vấn đề đại biểu nêu

Nhiều ý kiến cho rằng, việc sửa đổi Luật Xử lý vi phạm hành chính lần này còn là dịp quan trọng để đồng bộ hóa hệ thống pháp luật với tiến trình đổi mới tổ chức bộ máy nhà nước. Trong đó, việc sáp nhập đơn vị hành chính, chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương hai cấp cần có cơ chế pháp lý rõ ràng, minh bạch về phân công thẩm quyền xử phạt, nhằm bảo đảm hiệu lực thi hành.

Một số đại biểu nhấn mạnh, việc thiếu rõ ràng trong quy định thẩm quyền có thể khiến việc xử lý vi phạm bị đình trệ hoặc bị khiếu kiện hành chính do không đúng thẩm quyền. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến trật tự quản lý nhà nước và lòng tin của người dân đối với cơ quan công quyền. Do đó, đề nghị cần xác định cụ thể thẩm quyền theo chức danh gắn với nhiệm vụ, quyền hạn được giao, tránh liệt kê theo mô hình tổ chức cũ hoặc phân cấp hành chính cứng nhắc. Đồng thời, cần có hướng dẫn kịp thời để tránh phát sinh tranh chấp, khiếu nại về sau.

Qua phiên thảo luận, có thể thấy các kiến nghị tập trung vào ba nhóm vấn đề lớn: thứ nhất, cần xác định rõ thẩm quyền xử phạt; thứ hai, tăng cường áp dụng công nghệ, công khai hóa; thứ ba, siết chặt chế tài đối với hành vi nguy hiểm, đặc biệt liên quan đến sức khỏe cộng đồng.

Các đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra tiếp thu nghiêm túc, đầy đủ các ý kiến góp ý, chỉnh lý Dự thảo Luật theo hướng: Bảo đảm tính rõ ràng, khả thi và nhất quán với hệ thống pháp luật hiện hành; Phù hợp với tổ chức bộ máy mới và xu hướng chuyển đổi số trong quản lý hành chính nhà nước; Góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả xử lý vi phạm, bảo vệ quyền lợi của tổ chức, cá nhân trong xã hội.

Thanh Trung