Quốc hội thảo luận về sửa đổi Bộ luật Hình sự

Sáng ngày 27/5/2025, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã tiến hành phiên họp toàn thể tại hội trường, thảo luận về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Phiên thảo luận diễn ra dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, phiên họp thu hút sự tham gia sôi nổi của các đại biểu Quốc hội với nhiều ý kiến đóng góp quan trọng liên quan đến chính sách hình sự trong bối cảnh thực tiễn mới.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp

Theo Tờ trình số 434/TTr-CP của Chính phủ, sau hơn 8 năm thi hành, nhiều quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 đã bộc lộ những bất cập, chưa bắt kịp với tình hình thực tiễn, đặc biệt trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế. Chính phủ kiến nghị sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật để tiếp tục thể chế hóa các quan điểm lớn như tinh thần Nghị quyết 27-NQ/TW và chỉ đạo của Bộ Chính trị tại Công văn số 13936-CV/VPTW, trong đó nhấn mạnh yêu cầu thu hẹp hình phạt tử hình, bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án và điều chỉnh các mức hình phạt tiền, hình phạt tù nhằm tăng hiệu quả răn đe.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội (UBPLTP), trong báo cáo thẩm tra số 351/BC-UBPLTP15, cũng đồng tình với sự cần thiết sửa đổi, đánh giá dự thảo Luật là phù hợp với Hiến pháp và yêu cầu cấp bách từ thực tiễn quản lý hình sự, đồng thời đề nghị tiếp tục rà soát để đảm bảo thống nhất với các luật đang được sửa đổi như Luật Thi hành án hình sự và Luật Đặc xá.

Một trong những nội dung trọng tâm tại phiên thảo luận là đề xuất loại bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh, thay bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án. Vấn đề này tạo ra hai luồng ý kiến trái chiều trong UBPLTP và Quốc hội.

Đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị giữ lại hình phạt tử hình đối với các tội đặc biệt nghiêm trọng như tham ô tài sản, nhận hối lộ, vận chuyển trái phép chất ma túy. Nhiều đại biểu Quốc hội nhấn mạnh, những hành vi này đang gây bức xúc lớn trong xã hội, diễn biến phức tạp và ảnh hưởng đến an ninh quốc gia nên cần duy trì mức xử lý nghiêm khắc nhất để bảo đảm tính răn đe.

Tuy nhiên, theo Chính phủ, việc thay thế tử hình bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án vẫn đảm bảo tính nghiêm khắc, đồng thời đáp ứng yêu cầu nhân đạo, phù hợp xu thế thế giới, tăng khả năng hợp tác tư pháp quốc tế và khắc phục các rủi ro trong áp dụng án tử hình.

Quang cảnh phiên họp

Một điểm nhấn trong phiên họp sáng 27/5 là đề xuất của ĐBQH Nguyễn Tiến Nam (Quảng Bình) và nhiều đại biểu khác về việc nâng mức phạt tiền lên gấp 3-4 lần so với quy định hiện hành đối với tội sản xuất, buôn bán hàng giả, đặc biệt là hàng giả là lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh và thuốc phòng bệnh.

Theo thống kê, trong năm 2024 đã phát hiện 164 vụ vi phạm liên quan đến hàng giả, trong đó 34% là thực phẩm, 20% là thuốc chữa bệnh, cho thấy mức độ nghiêm trọng và quy mô ngày càng tăng của loại tội phạm này. Các đại biểu cảnh báo, hàng giả hiện nay không chỉ làm giả nhãn mác mà còn làm giả cả thành phần, gây nguy hiểm trực tiếp tới sức khỏe cộng đồng. Việc tăng mức phạt tiền và hình phạt tù, theo các đại biểu là cần thiết để thể hiện quyết tâm chính trị trong bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và sức khỏe nhân dân.

UBPLTP cũng tán thành việc tăng mức hình phạt tiền là hình phạt chính và bổ sung tại các tội danh liên quan đến hàng giả, môi trường, an toàn thực phẩm, đồng thời đề nghị ưu tiên áp dụng phạt tiền trong trường hợp đủ điều kiện, theo hướng khắc phục hậu quả kinh tế do hành vi phạm tội gây ra.

Một đề xuất gây nhiều tranh luận khác là việc bổ sung tội danh “Sử dụng trái phép chất ma túy” vào Bộ luật Hình sự. Một số đại biểu ủng hộ, cho rằng tình trạng sử dụng ma túy ngày càng gia tăng, là nguyên nhân dẫn đến nhiều hành vi phạm tội nghiêm trọng, cần có chế tài hình sự để răn đe. Tuy nhiên, đa số ý kiến lại phản đối, viện dẫn việc người sử dụng ma túy được coi là bệnh nhân, nên cần tiếp cận theo hướng nhân đạo, cai nghiện bắt buộc và xử lý hành chính là phù hợp hơn với chính sách của Đảng và pháp luật quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Tổng kết phiên thảo luận, nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục rà soát kỹ nội dung sửa đổi nhằm đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật, đồng thời có báo cáo tổng kết đầy đủ hơn từ các cơ quan tố tụng để đánh giá toàn diện trước khi biểu quyết thông qua. Dự kiến, dự án Luật sẽ được Quốc hội xem xét, thông qua theo thủ tục rút gọn tại Kỳ họp thứ 9 để kịp thời thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng, bảo vệ hiệu quả quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước và nhân dân.

Thanh Trung