Khó khăn, bất cập trong hoạt động của Hội đồng nhân dân xã

Theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương được Quốc hội thông qua năm 2015, có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2016 đã có quy định cụ thể, rõ ràng về nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của chính quyền địa phương ở cấp xã.Theo đó, tại khoản 2, 3, Điều 32 của Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 quy định:Khoản 2 “Thường trực Hội đồng nhân dân xã gồm Chủ tịch Hội đồng nhân dân, một Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã là đại biểu Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách; Khoản 3: “Hội đồng nhân dân xã thành lập Ban pháp chế, Ban kinh tế - xã hội. Ban của Hội đồng nhân dân xã gồm có Trưởng ban, một Phó Trưởng ban và các Ủy viên. Số lượng Ủy viên của các Ban Hội đồng nhân dân xã do Hội đồng nhân dân xã quyết định. Trưởng ban, Phó Trưởng ban và các ủy viên của các Ban hoạt động kiêm nhiệm.”

Nhìn dưới góc độ tổng thể chung thì bộ máy của HĐND cấp huyện và HĐND cấp xã tương đối giống nhau. Tuy nhiên, theo quy định tại khoản 3 Điều 25 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 về mặt về cơ cấu, tổ chức thì HĐND cấp huyện có đến hai Phó Chủ tịch hoạt động chuyên trách, Phó Trưởng Ban của 2 ban của HĐND hoạt động chuyên trách nên hoạt động của HĐND cấp huyện được thực hiện chuyên sâu và trọng tâm, hiệu quả hơn so với hoạt động của HĐND cấp xã. 

Tuy nhiên, qua quá trình tổ chức thực hiện trong thời gian vừa qua, hoạt động của HĐND cấp xã bộc lộ những khó khăn về mặt tổ chức bộ máy ảnh hưởng đến hoạt động, cụ thể như:

Theo quy định của Nghị định số 92/NĐ-CP ngày 22/10/2009 về các chức danh đối với cán bộ, công chức, chuyên trách cấp xã thì tùy theo điều kiện của mỗi xã mà số lượng các chức danh này không quá 23 người và số cán bộ, công chức thuộc khối nhà nước là chiếm phần đông, trong khi đó số lượng đại biểu HĐND xã được bầu ít nhất là 25 đại biểu. Quá trình chọn nhân sự được thực hiện theo chủ trương và sự lãnh đạo của Đảng, trong đó các chức danh là cán bộ, công chức và chuyên trách sẽ được lựa chọn để ứng cử đại biểu HĐND xã. Đối với mỗi một chức danh cán bộ, công chức, chuyên trách cấp xã thường thì ngoài chức danh, nhiệm vụ được phân công chính thức sẽ kiêm nhiệm từ hai cho đến bảy chức danh khác do Đảng ủy, Ủy ban nhân dân xã phân công. Do đó, việc đại biểu Hội đồng nhân dân xã phần lớn là kiêm nhiệm.

Chính vì thế, việc Trưởng, Phó hai Ban HĐND cấp xã được Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 quy định hoạt động kiêm nhiệm thì chất lượng, hiệu quả hoạt động của hai Ban chưa sâu, chưa đạt hiệu quả một cách thực chất theo Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp năm 2015. Nguyên nhân là do đại biểu sẽ ưu tiên cho việc thực hiện nhiệm vụ chuyên môn chính là chủ yếu, hơn nữa việc kiêm nhiệm như thế sẽ dễ dẫn đến việc “vừa đá bóng, vừa thổi còi”.

Bên cạnh đó, Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân quy định Văn phòng Ủy ban nhân dân xã chịu trách nhiệm giúp việc, phục vụ cho hoạt động của Hội đồng nhân dân xã, điều này cho thấy một công chức Văn phòng Ủy ban nhân dân xã đóng hai vai chính vừa tham mưu cho Ủy ban nhân dân vừa phục vụ cho hoạt động của Hội đồng nhân dân. Như vậy, nếu tại thời điểm diễn ra hoạt động giám sát của Thường trực, hai Ban HĐND đối với Ủy ban nhân dân xã thì công chức Văn phòng Ủy ban nhân dân xã sẽ thực hiện cùng lúc hai nhiệm vụ cho hai cơ quan đó là cơ quan giám sát là Hội đồng nhân dân và cơ quan chịu sự giám sát đó là Ủy ban nhân dân xã cho nên hoạt động sẽ không hiệu quả và không khách quan.

 

Do đó, tất cả các mặt hoạt động chỉ tập trung vào “một Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã là đại biểu Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách”, trong khi đó, quy định của Luật tổ chức chính quyền địa phương và Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân cho thấy nhiệm vụ của HĐND rất nhiều và không khác nhiều so với Hội đồng nhân dân cấp huyện, nhưng chỉ với một Phó chủ tịch hoạt động chuyên trách thì việc thực hiện hoàn thành tốt nhiệm vụ theo Luật định là rất khó, nếu có cũng chỉ là số lượng còn chất lượng thì chưa đạt. 

Hơn nữa, qua so sánh giữa tiêu chuẩn đánh giá xếp loại hoạt động của Hội đồng nhân dân huyện (Bảng điểm do Hội đồng nhân dân Tỉnh ban hành để đánh giá xếp loại đối với cấp huyện) và tiêu chuẩn đánh giá xếp loại hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp xã (Bảng điểm do Hội đồng nhân dân huyện ban hành để đánh giá xếp loại đối với cấp xã) cho thấy giữa huyện và xã không khác gì nhau, về cơ bản giống nhau trên 90% (so với bảng điểm và quy định của Luật).Với khối lượng công việc như vậy, mà chỉ có một đại biểu chuyên trách thì khó hoàn thành tốt nhiệm vụ

Bên cạnh đó, vào thời điểm những năm đầu khi có chủ trương thành lập Công đoàn cơ sở xã thì lãnh đạo Tỉnh ủy, UBND Tỉnh và Liên đoàn lao động tỉnh thống nhất cho chủ trương là lấy chức danh “Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã làm kiêm chức Chủ tịch Công đoàn cơ sở xã”, khi đã là Chủ tịch Công đoàn cơ sở xã thì sẽ được cơ cấu làm thành viên của một số Ban như: Ban chỉ đạo công tác giảm nghèo, Hội đồng nghĩa vụ quân sự, Ban chỉ đạo phong trào toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc…và một số các Ban khác theo quy định mà chức danh Chủ tịch Công đoàn cơ sở xã là thành viên. 

Tại thời điểm này, hoạt động của Hội đồng nhân dân được thực hiện theo Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân năm 2003 nên nhiệm vụ, công việc ít hơn so với Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân mà Hội đồng nhân dân phải thực hiện như hiện nay. Từ chủ trương của Tỉnh đối với chức danh Chủ tịch Công đoàn cơ sở xã từ thời điểm năm 2003 đến nay đã đi vào tiền lệ nên khi đến đại hội Công đoàn cơ sở xã thì cứ phương án nhân sự Chủ tịch Công đoàn cơ sở xã là “Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã”, ngoài ra không chức danh nào khác thay thế cơ cấu (nói riêng tại địa bàn huyện Tân Biên). Ngoài chức danh Chủ tịch Công đoàn cơ sở xã, thì Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã còn phải thực hiện một số chức danh kiêm nhiệm khác được Đảng ủy, Chi bộ phân công như Bí thư hoặc Phó bí thư chi bộ…

Từ những vấn đề về cơ cấu chức danh đến hoạt động thực tiễn nêu trên cho thấy do kiêm nhiệm nhiều chức danh nên hoạt động của Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã còn nhiều bất cập, ví dụ như: vừa đóng vai thành viên của Ban chỉ đạo công tác giảm nghèo và vừa là Trưởng đoàn giám sát về công tác giảm nghèo thì cách thức và biện pháp làm việc sẽ như thế nào là đảm bảo nhất, vì “một người có thể vừa đàn vừa hát nhưng không thể vừa đánh trống vừa múa lân được”. Hơn nữa hiện nay tất cả công việc, nhiệm vụ, hoạt động của Hội đồng nhân dân xã đều tập trung vào một vai chính là Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã. So sánh về mặt cơ cấu, tổ chức thì Hội đồng nhân dân cấp huyện được đảm bảo và đầy đủ về mọi mặt khi thực hiện nhiệm vụ, trong khi đó Hội đồng nhân dân cấp xã “nhìn đi nhìn lại, tính tới tính lui” chỉ một Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã là chính.

Từ thực tiễn và những khó khăn, bất cập nêu trên, bản thân với vai trò là Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã là đại biểu Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách xin đề xuất, kiến nghị với lãnh đạo tỉnh Tây Ninh có định hướng cũng như giải pháp nhằm giúp cho Hội đồng nhân dân xã hoạt động đúng nghĩa là Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã hoạt động chuyên trách theo Luật định. Cụ thể là không kiêm nhiệm một số chức danh không phù hợp như: chức danh Chủ tịch Công đoàn cơ sở xã; cần có sự tách bạch rõ ràng về nhân sự Văn phòng Ủy ban nhân dân xã phục vụ cho hoạt động của Hội đồng nhân dân xã; có quy định hoặc giải pháp đảm bảo trách nhiệm đi đôi với quyền lợi để hai ban Hội đồng nhân dân cấp xã hoạt động đạt hiệu quả tốt hơn trong thời gian tới.

                    Thường trực HĐND xã Thạnh Bắc