Đại biểu Trần Hữu Hậu góp ý dự thảo Luật Địa chất và khoáng sản

Chiều ngày 28/6/2024, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV - tại Nhà Quốc hội, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Địa chất và khoáng sản.

Tại phiên thảo luận, đại biểu Quốc Trần Hữu Hậu – Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh phát biểu một số nội dung sau:

Qua nghiên cứu Báo cáo tổng kết 13 năm thực hiện Luật Khoáng sản 2010, đại biểu Hậu cho rằng việc đấu giá quyền khai thác khoáng sản mang lại hiệu quả cao, tăng thu cho Ngân sách Nhà nước nhưng tỷ lệ cấp phép khai thác thông qua đấu giá là rất thấp.

Đại biểu Hậu cho biết, trả lời chất vấn của đại biểu Hậu ngày 4/6, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho biết: tỷ lệ đấu giá cấp quyền khai thác khoáng sản thấp là vì Bộ thực hiện theo đúng Nghị định 158/2016, theo đó quy định 07 trường hợp không đấu giá và Bộ trưởng cho biết: “Sẽ thực hiện tối đa việc đấu giá quyền khai thác khoảng sản”. Tuy nhiên, Điều 104, dự thảo luật Địa chất khoảng sản đã lấy lại 3/7 nội dung của Nghị định 158, có quy định rộng hơn và khái quát hơn. Đồng thời, giao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quy định chi tiết và quyết định nhưng đại biểu chưa biết Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ sẽ quy định và quyết định thế nào? nhưng nếu không có sự thay đổi căn bản các quy định tại Nghị định 158 thì Bộ Tài nguyên và Môi trường và các địa phương sẽ khó chuyển sang “Đấu giá quyền khai thác khoáng sản” hoặc có hình thức thực hiện phù hợp nhằm đảm bảo khai thác, sử dụng hiệu quả tài nguyên khoảng sản của quốc gia.

ĐBQH Trần Hữu Hậu phát biểu tại hội trường chiều ngày 28/6

Đại biểu Hậu ví dụ: khoản b, Điều 104 quy định khu vực không đấu giá quyền khai thác là: “Khoáng sản được quy hoạch là nguồn nguyên liệu cho các dự án chế biến ra sản phẩm công nghiệp theo quy hoạch khoáng sản;”. Đại biểu cho rằng quy định như thế là đúng để đảm bảo nguồn nguyên liệu cho các Dự án chế biến nhưng nếu chỉ quy định như thế thì chưa đủ. Theo đại biểu, quyền khai thác khoáng sản ở khu vực này cần được định giá phù hợp và đưa vào giá dự toán để tổ chức đấu thầu thực hiện dự án chế biến ra sản phẩm công nghiệp. Như vậy, mặc dù không đấu giá quyền khai thác khoáng sản nhưng ngân sách nhà nước sẽ giảm bớt thất thoát.

Cũng theo quy định hiện hành, “Các khu vực khoáng sản đã được cấp giấy phép thăm dò hoặc giấy phép khai thác khoáng sản” sẽ không phải “đấu giá quyền khai thác”. Đại biểu Hậu cho rằng quy định như vậy là có lý, có tình, có trước, có sau nhất là trong điều kiện thăm dò khoảng sản hết sức khó khăn như trước đây. Tuy nhiên, nội dung trả lời của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường ngày 4/6 về trường hợp: Các Tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước đã thăm dò xong, có giấy phép khai thác nhưng không tự triển khai các dự án khai thác được do nhiều nguyên nhân thì “có thể thực hiện việc đấu giá các mỏ này để huy động các nguồn lực xã hội vào khai thác” không? Bộ trưởng cho biết: Có thể đưa ra đấu giá khi xác định Doanh nghiệp không thể thực hiện tổ chức khai thác.

Đại biểu cho rằng: trong thực tế, với trường hợp này có nhiều tình huống cần được lưu ý và quy định chặt chẽ để tránh tiêu cực. Ví dụ: Doanh nghiệp không tự triển khai các dự án khai thác nhưng có thể dùng quyền khai thác để liên doanh, liên kết, góp vốn đầu tư với doanh nghiệp khác để triển khai, khai thác; theo đại biểu Hậu, đây là cách làm đúng, mở hướng ra cho Doanh nghiệp và huy động được nguồn lực xã hội vào khai thác, chế biến khoảng sản. Nhưng, như vậy, doanh nghiệp khác sẽ không cần đấu giá vẫn đương nhiên được khai thác. Với trường hợp này, đại biểu cho rằng: Cần phải định giá quyền khai thác khoáng sản khi đưa vào góp vốn để tránh thất thoát tài sản của nhà nước. Tuy nhiên, thực tế nhiều năm qua cho thấy: việc định giá tài sản, định giá quyền sử dụng đất để đưa vào góp vốn mặc dù đã có những quy định cụ thể nhưng vẫn xảy ra nhiều vi phạm và không ít cán bộ các cấp bị kỷ luật, bị vào vòng lao lý. Do đó, việc định giá quyền khai thác khoáng sản là rất cần thiết nhưng khá phức tạp, cần được nghiên cứu và quy định chặt chẽ, rõ ràng, minh bạch trong luật phục vụ cho các hoạt động liên quan. Vì vậy, đại biểu Hậu đề nghị dự thảo Luật Địa chất khoảng sản cần bổ sung 1 điều để quy định về định giá quyền khai thác khoáng sản.

Khoáng sản là tài nguyên quý giá của đất nước, hầu hết không thể tái tạo, bồi đắp; đòi hỏi phải được quản lý, khai thác, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả, đóng góp tương xứng với giá trị của nó vào ngân sách nhà nước, góp phần vào sự phát triển đất nước. Đại biểu Hậu ví khoáng sản như là “miếng mỡ ngon đặt trước miệng mèo”. “Chúng ta không thể chỉ tăng cường dạy dỗ, nhắc nhở mèo rằng: Phải giữ gìn phẩm chất đạo đức, không được ăn vụng vì đó là thức ăn của chủ… mà cần phải đậy kỹ, khóa chặt; nếu không gần như chắc chắn sẽ phải đuổi, phải đánh, phải nhốt mèo lại, thậm chí xử trảm mèo; làm mất đi những con mèo giỏi bắt chuột vốn là chức năng thiên bẩm của chúng”.

Thanh Trung (lược ghi)